Museum IJsselstein

Museum IJsselstein (MIJ) is zowel het begin- als ook het eindpunt van de Vestingwandeling, die u kunt vinden op de plattegrond van IJsselstein op de pagina Vestingstad.  Deze route is lichtgroen gekleur en op deze route zijn de belangrijkste plaatsen, die te maken hebben met Vestingstad IJsselstein geaccentueerd. Het adres is Walkade 2-4, 3401 DS IJsselstein.

Bastion Swijgh Utrecht

Het Bastion Swijgh Utrecht is nu nog alleen in het wegdek zichtbaar op de kruising IJsselstraat/Eiteren en Panoven in de nabijheid van het Brandspuithuisje, gebouwd als tolhuisje bij de oorspronkelijke IJsselpoort.

Rechts zien we het bastion 'Swijgh Utrecht' bij de IJsselpoort. Achter het bastion het bovenste gedeelte van de IJsselpoort. Op de voorgrond de Hollandse IJssel. 

IJsselpoort + Brandspuithuisje

Tot midden jaren 50 van de vorige eeuw was de IJsselpoort samen met de Benschopperpoort één van de twee toegangen tot de binnenstad van IJsselstein. De huidige IJsselpoort is rond 1850 opgebouwd uit resten van de oorspronkelijke IJsselpoort, die samen met een groot deel van de ommuring in de jaren daarvoor ten prooi waren gevallen aan de slopershamer. In de 19e eeuw had de ommuring geen verdedigende waarde meer en ook door geldgebrek van de gemeente is toen het grootste deel van de ommuring gesloopt. Bij het bouwwerk van de oorspronkelijke IJsselpoort behoorde ook het Brandspuithuisje, waar nu restaurant Kings Dish een plek heeft. Dit pandje uit 1622 was oorspronkelijk echter het tolhuis, waar betaald moest worden om toegang tot de stad te krijgen. In de vorige eeuw werden hier lange tijd achter twee dubbele deuren brandspuiten gestationeerd.
 

Vestingplantsoen
 

Klooster op de Nieuwpoort

Onder de grond van het Kloosterplantsoen ligt het voormalige cisterciënzer klooster Marïenberg, dat hier van 1395 tot 1482 was gevestigd. In dat jaar is het afgebroken na de 4e oorlog met Utrecht en weer opgebouwd in de binnenstad ( nu restaurant de Kloostertuin). De verhoging in het plantsoen geeft aan waar de fundamenten van klooster als archeologisch monument worden bewaard. Nu is er een bijzondere speeltuin, waar monnik Nicolaus de wacht houdt.

Doelen(toren)

Op de plaats waar je nu de brug vanuit de binnenstad naar de Nieuwpoort is, heeft eeuwenlang het onderkomen van de IJsselsteins Schutterij gestaan. Begin 20e eeuw is dit pand gesloopt en vervolgens heeft daar tot 1955 een woonhuis gestaan. Ook dit pand is gesloopt om de ontsluiting naar de Nieuwpoort mogelijk te maken. Van de Doelen is alleen de gevelsteen met daarop het wapen van IJsselstein bewaard gebleven. Deze gevelsteen vindt je nu terug in de Nieuwpoortbrug aan de linkerkant, komend uit de Doelenstraat. 

Korenmolen de Windotter

Korenmolen de Windotter is gebouwd in 1732 als stenen stellingmolen ter vervanging van een standerdmolen met eikenhouten bovenhuis. De molen was eigendom van het Huis van Oranje tot de tijd van Napoleon en kwam in 1812 in particuliere handen. In 1917 werd de molen ontdaan van zijn kap en wieken en ging dienst doen als opslagplaats en woonhuis. In de jaren 80 van de vorige eeuw werd de molen gerestaureerd tot één van de grootste in bedrijf zijnde korenmolens van Nederland. Bij de korenmolen hoort ook een theekoepel, gebouwd op de onderbouw van een hoekstoren van de stadsmuur. Sinds 2007 is er ook een molenwinkel, waar je allerhande producten van de molen kunt kopen.

Woontoren op de Stadsmuur

De stadsmuur had veel torens en van enkele daarvan is bekend, dat zij bewoond werden. Op de plaats van het terras van restaurant Loft aan de Molenstraat stond vroeger een woontoren, die in de 16e eeuw bewoond werd door Grietje Beernts. Grietje moest eigenlijk per jaar 1 gulden huur betalen aan de stad, doch haar armoede liet dit niet meer toe op een gegeven moment en daarom mocht zij er vanaf 1585 gratis wonen, mits zij de toren goed schoonhield. In 1570 woonde zij samen met ene Niesje, die ook 1 gulden per jaar aan huur verschuldigd was.

Kasteel en Toren

De nu nog resterende Loyertoren in het Kasteelpark vormde een onderdeel van het voormalige kasteel IJsselstein, waarvan de oudste versie vermoedelijk gebouwd is tussen 1250 en 1275 door Arnoud van Amstel. Het kasteel is een aantal keren aangevallen en vernield om te beginnen in 1298, toen het heldhaftig werd verdedigd door Berthe van Heukelom, de echtgenote van Gijsbrecht van Amstel. In de loop der eeuwen is er regelmatig bijgebouwd, zoals in 1528 de Loyertoren. Nadat de laatste bewoner in 1887 is overleden, is het Kasteel op de toren na gesloopt. In 2018 is het Kasteelpark geopend en daar vindt je nu de contouren van het voormalige kasteel, zodat je een induk krijgt van de oorspronkelijke grootte van het kasteelcomplex. 

Oude Nicolaas kerk

De oude Sint-Nicolaaskerk dateert van 1310. Of er vanaf het eerste begin een toren onderdeel uitmaakte van de kerk is niet bekend. Wat we wel weten is dat Allesandro Pasqualini, bouwmeester van Floris van Egmond rond 1532 de bestaande toren heeft ontworpen. De vierkante onderbouw van drie lagen is van internationale allure en wordt beschouwd als het eerste gebouw in zuivere renaissancestijl ten noorden van de Alpen. In augustus 1911 werd de kerk getroffen door een grote brand, die de kerk bijna geheel verwoestte. Bij de restauratie kreeg de toren een nieuwe torenspits in Amsterdamse School stijl, naar een ontwerp van Michel de Klerk. Ook werden er beeldhouwwerken aangebracht van Hildo Krop.

Bijzonder in het interieur van de kerk zijn de twee grafmonumenten. Het eerste stamt uit 1370 met daarin Gijsbrecht van Amstel, heer van IJsselstein met zijn vrouw, zoon en schoondochter. Het andere stamt uit 1525 en is van Aleida van Culemborg, echtgenote van heer Frederik van Egmond.

Stadhuis

Het historisch Stadhuis is gebouwd in 1560 in opdracht van Willem van Oranje, die door zijn huwelijk in 1551 met Anna van Buren, Heer van IJsselstein is geworden. Het stadhuis is gebouwd in Hollands-maniëristische stijl en opgetrokken in baksteen, afgewisseld met natuurstenen speklagen. Het interieur bevat o.a. een fraai zestiende eeuwse schouw en er hangt een groot kunstwerk 'Winterlandschap van de Haagse school schilderes Sientje Mesdag - van Houten. Het stadhuis heeft sinds 1978 een representatieve functie en wordt veel gebruikt als trouwlocatie. In de kelder is vanaf dat moment een restaurant gevestigd.

Waag

De Stadswaag is gebouwd in 1779 op de plek van haar voorganger uit 1599. In de Waag moest alle koopwaar gewogen worden, voordat het verkocht mocht worden. Voor dat wegen moest betaald worden aan de gemeente IJsselstein, een soort van belasting dus. In de achterwand is een sluitsteen uit 1599 te zien met daarop de tekst "Weecht wel doet ellick recht". In 1924 werd het gebouw verbouwd tot politiebureau met woonhuis en vanaf eind jaren 50 heeft het verschillende bestemmingen gehad. Vanaf 1989 is op de eerste verdieping de Historische Kring IJsselstein gehuisvest en zij zorgen er ook voor dat de op begane grond aanwezige Weegmiddelen getoond worden aan het publiek. De grote bascule is nog in oorspronkelijke staat aanwezig en kan naar buiten worden geplaatst.

Sint-Nicolaasbasiliek

De Sint-Nicolaasbasiliek is in 1884 -1887 gebouwd naar en ontwerp van architect Alfred Tepe. De kerk zelf staat deels op de fundamenten van de stadsmuur. In het interieur zijn veel kunstwerken van Friedrich Wilhelm Mengelberg uit Utrecht te bewonderen. De later aangebrachte gebrandschilderde ramen bevatten meer dan 70 taferelen uit de Bijbel en heiligenlevens in gloedvolle kleuren. Na een grondige restauratie in 1968-1972 verleende Paus Paulus de VI, vanwege de betekenis als bedevaartsplaats voor het beeldje 'Onze Lieve Vrouwe van Eiteren', aan de kerk de titel 'Basilica Minor'. Jaarlijks vindt er op de 4e zondag van juni een ommedracht van het beeldje plaats, naar haar oorspronkelijke vindplaats in de voormalige buurtschap Eiteren.

Haven

De Haven vormde tot ongeveer 1340 de stadsgracht buiten de oorspronkelijke stadsmuur. Heel contrastrijk zijn de koopmanswoningen aan de rechterzijde en de souterrains van de oude ambachtshuisjes van de IJssel- en Voorstraat aan de linkerzijde. Het is nu moeilijk voor te stellen dag de Haven ooit belangrijk was voor de aanvoer van goederen per schip vanaf de Hollandse IJssel. Meest opvallende panden nu zijn de huisnummers 8, een koopmanswoning en de huisnummers 32 en 38, van oorsprong 17e eeuwse stadsboerderijen.